گزارش اجمالی نشست علمی: «اهمیت و جایگاه حقوق دریایی»

به گزارش روابط عمومی دانشگاه مفید، نشست علمی: «اهمیت و جایگاه حقوق دریایی» به همت مرکز مطالعات حقوق تطبیقی، روز چهارشنبه ۳۱ اردیبهشت ماه ۱۴۰۴ با سخنرانی دکتر بهرام مرادیان، مدیر حقوقی شرکت کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران و دبیری علمی دکتر سید مصطفی میرمحمدی، دانشیار دپارتمان حقوق دانشگاه مفید، در محل دانشگاه مفید برگزار شد.
در این جلسه، دکتر مرادیان با رویکردی تعاملی، مباحث کلیدی و پیچیده حقوق دریایی را به بحث گذاشتند.

محورهای اصلی مطرح شده در نشست:
۱- جایگاه حقوق دریایی در ساختار حقوق بین‌الملل و اقتصاد جهانی
ایشان در ابتدا به تبیین نقش حقوق دریایی به‌عنوان یکی از ارکان اساسی تجارت بین‌الملل پرداختند و اشاره کردند که بیش از ۸۰٪ از تجارت جهانی از طریق دریا انجام می‌شود. صنعت کشتیرانی با ناوگانی شامل هزاران کشتی، نقشی کلیدی در انتقال کالا، انرژی، غلات و سایر منابع دارد و حقوق دریایی، چارچوب قانونی لازم برای نظم‌دهی به این ساختار پیچیده را فراهم می‌سازد.
۲- تعریف و شاخه‌های حقوق دریایی
دکتر مرادیان توضیح دادند که حقوق دریایی یا حقوق دریانوردی، شاخه‌ای تخصصی از دانش حقوق است که به موضوعاتی نظیر حمل‌ونقل دریایی، ثبت کشتی‌ها، تابعیت، قراردادهای اجاره، بیمه‌های دریایی، سوانح، آلودگی محیط زیست، و حقوق کارگران دریایی می‌پردازد. این رشته در تقاطع سه حوزه: حقوق بین‌الملل عمومی، حقوق بین‌الملل خصوصی و حقوق داخلی قرار دارد.
۳- ثبت کشتی‌ها و تابعیت دریایی
وی با اشاره به نظام ثبت باز، بسته و ویژه کشتی‌ها، نحوه اختصاص پرچم به شناورها و مسئولیت‌های حقوقی کشور صاحب پرچم را تشریح کرد. همچنین مفهوم شماره IMO و تأثیر آن بر شناسایی جهانی کشتی‌ها، جلوگیری از تخلفات، و تضمین ایمنی مورد بحث قرار گرفت.
۴- قراردادهای رایج در حقوق دریایی
از جمله قراردادهای مهم در این حوزه، به قراردادهای حمل، اجاره کشتی (Time Charter، Voyage Charter، Bareboat Charter)، قراردادهای بیمه دریایی، قراردادهای نجات دریایی و یدک‌کشی اشاره شد. نقش بارنامه (Bill of Lading) به‌عنوان سند حیاتی در حمل‌ونقل دریایی و نمایانگر مالکیت کالا نیز تشریح شد.
۵- سوانح دریایی و مسئولیت‌ها
بخش مهمی از سخنرانی ایشان به بررسی سوانح دریایی (تصادم، به‌گل نشستن، آتش‌سوزی، آلودگی و…) و مسئولیت‌های قانونی و عملیاتی ناشی از آن اختصاص داشت. دکتر مرادیان وظایف ذی‌نفعان، به‌ویژه فرمانده کشتی، مالک و بیمه‌گذار پس از وقوع حادثه را به‌صورت دقیق توضیح دادند.
۶- حقوق کارگران دریایی
با استناد به کنوانسیون MLC (۲۰۰۶)، حقوق بنیادین دریانوردان از جمله دریافت دستمزد منصفانه، شرایط کاری ایمن، حق بازگشت به وطن، برخورداری از مراقبت‌های پزشکی، قرارداد مشخص و بیمه‌های اجتماعی، مورد بررسی قرار گرفت. همچنین چالش‌های رایج در این حوزه نظیر تأخیر در پرداخت حقوق، نبود پوشش بیمه‌ای، و تعرض به حقوق انسانی مورد توجه قرار گرفت.
۷- معرفی کنوانسیون‌های بین‌المللی کلیدی
دکتر مرادیان به مجموعه‌ای از کنوانسیون‌های بین‌المللی که پایه‌گذار نظم حقوقی در حوزه دریاها هستند اشاره کردند، از جمله:
SOLAS: ایمنی جان در دریا
MARPOL: پیشگیری از آلودگی محیط زیست دریایی
STCW: آموزش، گواهی‌نامه و ساعات کار کارکنان دریایی
UNCLOS: کنوانسیون حقوق دریاها
AFS، CLC، ISPS Code و دیگر کنوانسیون‌های مرتبط با ایمنی، آلودگی و امنیت
بخش پایانی برنامه به پرسش و پاسخ و گفتگو با حضار اختصاص داشت.