گزارش اجمالی نشست علمی: «فعال‌سازی مکانیسم ماشه برجام؛ تهدید یا فرصت؟»

به گزارش روابط عمومی دانشگاه مفید، نشست علمی «بررسی و شرح مکانیسم ماشه» توسط مرکز مطالعات اقتصادی و انجمن الهیات دانشگاه مفید با همکاری انجمن فقه و مبانی حقوق دانشگاه قم، در تالار بهمنیار دانشگاه مفید برگزار شد. در این نشست علمی که روز دوشنبه ۲۱ مهر ۱۴۰۴ برگزار شد، کارشناسان حقوقی و اقتصادی به تحلیل ابعاد مختلف این رویداد پرداختند.
تحلیل حقوقی: مکانیسم ماشه چیست؟
دکتر ابراهیمی، حقوقدان بین‌المللی، در بخش اول این نشست به تبیین حقوقی موضوع پرداخت. وی مکانیسم ماشه را سازوکاری توصیف کرد که به اعضای دائم شورای امنیت اجازه می‌دهد در صورت نقض تعهدات توسط ایران، بدون نیاز به رأی‌گیری مجدد، تحریم‌های قبلی شورای امنیت را بازگردانند.
این استاد دانشگاه به دلایل ۹گانه کشورهای اروپایی برای فعال‌سازی این مکانیسم اشاره کرد که از جمله آن‌ها می‌توان به «افزایش غنی‌سازی اورانیوم»، «انجام آزمایش‌های موشکی» و «رد پیشنهادات اروپا» اشاره نمود.
دکتر ابراهیمی با اشاره به اشتباه بودن پذیرش این مکانیسم در مذاکرات برجام، خاطرنشان کرد: «از نظر حقوق داخلی، برجام هرگز مسیر قانونی را به طور کامل طی نکرد و بنابراین یک معاهده بین‌المللی کامل محسوب نمی‌شود.»

ابعاد اقتصادی: تمرکز بر حوزه هسته‌ای
در بخش اقتصادی این نشست، دکتر ناصر الهی (مدیر مرکز مطالعات اقتصادی و عضو هیات علمی دپارتمان اقتصاد دانشگاه مفید) به بررسی آثار فعال‌سازی مکانیسم ماشه بر اقتصاد ایران پرداخت. وی با اشاره به «اشاعه‌محوری» این مکانیسم، تأکید کرد: «مکانیسم ماشه تنها مسائل مرتبط با هسته‌ای و موشکی را هدف می‌گیرد و حق تحریم‌های مضاعف در حوزه‌هایی مانند نفت یا سیستم بانکی را ندارد.»
دکتر الهی، تأثیر اصلی این مکانیسم را «روانشناختی» توصیف و خاطرنشان کرد: «حفظ انسجام ملی و شبکه اعتماد عمومی کلید عبور از این مرحله است.»
راهکارهای مقابله: چندجانبه‌گرایی
دکتر الهی در ادامه راهکارهای مقابله با این چالش را برشمرد که مهمترین آن‌ها «تقویت چندجانبه‌گرایی» است. وی ابزار این راهبرد را شامل «دیپلماسی کالایی»، «ایجاد نظام پرداخت چندجانبه» و «کاهش وابستگی به دلار» دانست.
این استاد دانشگاه با اشاره به تجربه سایر کشورها در شرایط مشابه، یادآور شد: «روسیه در ۲۰۱۴ با تغییر زنجیره تأمین به آسیای مرکزی و آمریکای لاتین، تورم را مهار کرد. کوبا نیز با وجود تحریم‌های ۶۰ ساله، با حفظ سرمایه اجتماعی توانسته مقاومت کند.»
جمع‌بندی: هشدار و فرصت
در جمع‌بندی این نشست می‌توان فعال‌سازی مکانیسم ماشه برجام را هم «هشدار» و هم «فرصت» توصیف کرد. هشداری برای تهدیدات فزاینده و فرصتی برای خلق راهکارهای نوین دیپلماتیک و اقتصادی.
کارشناسان حاضر در این نشست بر این باور بودند که موفقیت در این آزمون بین‌المللی، منوط به عقلانیت، انسجام ملی و بهره‌گیری از تمامی ظرفیت‌های دیپلماتیک و اقتصادی است.